”
Teknoloji toplumu ve 21. yüzyılda üniversiteler.
Bilgi toplumu çağı’, ileri teknoloji ürünlerinin evlerde gündelik hayata girmesi ve internet devrimi ile birlikte, günümüzün ‘teknoloji çağı’na dönüştü. Bütün ülkeler ‘küreselleşme’ gerçeği ile karşı karşıya kaldı. Küreselleşme, ülkelerin ekonomik ve siyasi yapılarını etkilediği kadar, kişileri de etkiledi. Peki, bütün bu değişikliklerden ve gelişmelerden üniversiteler nasıl etkilendi.
Sayılan tüm bu değişiklikler gerçekleşirken, 1990’lı yılların başında ülkelerin rekabet gücü, sahip oldukları bilgi-tabanlı ekonomiye göre şekillendi. Bu gerçek, ülkelerin bilgi-tabanlı ekonomilerini ve dolayısıyla rekabet güçlerini arttırma çabalarında, üniversiteleri ana aktörlerden biri haline getirdi. Nitekim, Avrupa Birliği, 2000 yılında Lisbonda yapılan Konsey toplantısında Birliğin stratejik hedefini, “”AB’yi dünyadaki en rekabetçi ve dinamik-bilgi tabanlı ekonomi yapmak”” olarak belirledi. Bu hedefe ulaşmak için alınması gereken önlemlerde, Avrupa üniversiteleri odak noktasına yerleşti ve üniversiteleri yeniden yapılandırma çalışmaları hız kazandı. Zira, bir bilgi toplumunun ve bilgiye dayalı ekonominin gerçekleştirilip geliştirilmesinin dört bağımsız unsuru olan ‘yeni bilginin üretilmesi’, ‘üretilen yeni bilginin eğitim yolu ile iletilmesi’, ‘iletişim ve enformasyon teknolojileriyle yayılması’ ve ‘sanayi süreçlerinde ve yeni hizmet alanlarında kullanılması’ süreçlerinde en büyük görevi üniversitelerin üstlenmesi gerekti. Buna ek olarak, işverenin, istihdam edeceği kişilerde aradığı niteliklerin yükselmesi ve küreselleşmenin iş gücü arzını sınırların ötesine taşıması, yükseköğretime olan talebi arttırdı ve üniversitelerin bu talepleri de karşılamaları gerekti.
– Doğal olarak,
– Yükseköğretime artan talep,
– Eğitim-öğretim ve araştırmanın küreselleşmesi(hareketlilik),
– Üniversite ile sanayi arasında etkin ve yakın işbirliği ihtiyacı,
– Bilginin üretildiği yerlerin çoğalarak üniversite dışına da taşması,
– Eğitim-öğretime yönelik yeni tür taleplerin ortaya çıkması(yaşam boyu öğrenim, hizmet içi eğitim v.b ),
İşgücünün ve hizmet sağlayıcının ve öğrencilerin sınır-ötesi hareketliliği, ülkemiz dahil tüm ülkelerin yükseköğretim sitemlerini ve kurumlarını etkiledi. Ben burada hangi ülkenin nasıl etkilendiğinden ziyade, üniversitelerin yaklaşık son 20 yıl içerisinde ileri teknolojilerden nasıl etkilendiklerini, ne tür açılımları gerçekleştirdiklerini ve yeni yaklaşımlarının neler olduğunu ele almak istiyorum
On-line eğitim-öğretim imkanlarıİleri teknolojilerdeki gelişmelerle birlikte, örgün eğitimde on-line eğitim-öğretim imkanları kullanıma girdi. Öğrenciler, dersleri on-line olarak anında ve interaktif bir şekilde izleyebildikleri gibi, dilerlerse, dersin tümünü gösteren on-line bir listeden istedikleri kısmı tıklayarak yeniden izleme olanağına kavuştular. Bilimsel dergilere internet üzerinden bilgisayar ekranında erişmek mümkün oldu. Yakın zamanlarda, e-kitap teknolojisi gelişmeler kaydetti. Sunulan e- kitap sayısının artmasına bağlı olarak, kütüphane ve benzeri ortak alanların kullanım şekillerini değiştirme olasılığı belirdi. MIT, Stanford, Berkeley, Harvard gibi dünyanın önde gelen üniversiteleri, açık ders malzemelerini internet üzerinden kullanıma sundular. Kişilerin bu malzemeleri kullanarak bir alanda yeterlilik kazanma imkanları ortaya çıktı. Batı ülkeleri bu ve benzeri şekillerde ‘edinilmiş’ öğrenimi, ölçmek ve değerlendirmek kaydı ile dikkate almaya başladı. Öğrencilere, öğrenme, iletişim kurma, üretme, grup çalışması yapma, yerleşkede ve yerleşke dışında çalışma, öğretim üyesi ile etkileşim yöntemlerini ilerletme gibi yeni çözümler sunuldu. Küreselleşmenin ve bilgiye dayalı ekonominin üniversiteler üzerindeki en köklü etkisi, ‘girişimci üniversite’ kavrarmının ortaya çıkması ile birlikte geleneksel üniversite yaklaşımının, yeni arayışlar içerisinde, paydaşlarla işbirliği kuran, uluslararası ağlarının bir parçası olabilen bu yeni üniversite modelinden etkilenmesidir. Girişimci üniversitenin en uç örnekleri, günümüzde sayıları binlerle ifade edilen, Motorola, Boeing gibi şirket üniversiteleridir.
Üniversitelerin gündemindeki diğer yeni yaklaşımlar arasında,
– Sürdürülebilirlik ve çevre bilinci,
– Sosyal sorumluluk bilinci ve etik davranış,
– Kalite güvencesi ve akreditasyon,mezunlar,
– Disiplinler arası programlar geliştirme,
– Öğrenci merkezli ve öğrenme çıktılarına dayalı eğitim-öğretim sayılabilir.
Bunlardan sonuncusu, eğitim-öğretimde bir paradigma değişikliğinin sonucu olarak ortaya çıktı ve üyesi olduğumuz Avrupa Yükseköğretim Alanı tarafından benimsenen Bologna sürecinin de önemli bir parçasını oluşturdu. Bu süreç, yükseköğretimdeki öğrencilerin ve akademisyenlerin dolaşımında kolaylık sağlamayı amaçlıyor. 2010 yılında öngörülen 10 yıllık süresinin tamamlayan bu süreç, şimdi yerini, içinde bulunduğumuz ‘Avrupa Yükseköğretim Alanı’na bııraktı. Avrupa Yükseköğretim Alanı, öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliği dışında, ‘Avrupa Yükseköğretimde Yeterlilikler Çerçevesi’, kalite güvencesi ve akreditasyon, sosyal sorumluluk ve bilinçli vatandaşlık gibi hedeflerine 2020 yılında ulaşmayı planlıyor.
Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın oluşmasında aktif rol alan ülkemiz, çağ nüfüsunu uygun bilgi, beceri ve yetkinliklerle donatabildiği takdirde, 2020’li yıllara geldiğimizde, içinde bulunduğu coğrafyada önemli bir rekabet gücüne ulaşmış olacak.
“
