Dr. Mustafa Aydın, “”Para vererek sağlığınızı bozmayın””
Türkiye Sigara ve Tütün mamulleri ile mücadelede önde gelen ülkelerden biridir. Türkiye Sigarayla Savaş Derneği olarak bu sonuca ulaşılmasında önemli katkılarımız oldu. Derneğimiz 22 Nisan 1999 yılında sigarayla mücadeleyi aralıksız sürdürmek amacı ile kurulmuş ilk ve halen de tek sivil toplum kuruluşudur. Derneğimiz, öncelikle ülkemizde, çok önemli girişimlerde bulunmuş, dünyaya örnek olacak başarılara imza atmıştır. Türkiye Sigarayla Savaş Derneği, ülkemizde son on yılda yapılan kamuoyu araştırmalarında, sosyal olaylara sahip çıkan ilk üç sivil toplum kuruluşu arasında gururla yer almaktadır.
Ölümcül sigara salgınından kökten kurtulmak için, ciddi bir mücadeleye öncülük ederek, ilk adımı ülkemizde başlattık. Çözüme yönelik gerçekçi girişimler yapmak ve devam ettirmek üzere kurulan “”TÜRKİYE SİGARAYLA SAVAŞ DERNEĞİ””, tütün ürünlerinin gerçek yüzünü kamuoyuna göstermek yönünde, sosyal amaçlı bir görev üstlendi. Toplumumuz da sigara konusunda büyük hassasiyet gösteriyor. Ülkemiz otobüslerinde hatta uçakta bile sigara içilen bir yerdi. Şimdi ise derneğimizin de katkılarıyla hazırlanan sigara ile ilgili yasal değişiklikler oldukça değişiklikler getirdi. İnsanlarımız da sigara konusunda daha hassas sigara içenler bile bırakmanın yollarını arıyor. Yasal düzenlemeler büyük değişikliklere sebep oldu. Artık kapalı alanlarda sigara içilmiyor. İçilen yerlerde de hemen bildirimler geliyor. Bu bağımlılığın getirdiği kısa ve uzun vadedeki sonuçlar ortada. Devlette bu yönde üstüne düşeni yapıyor ve yapmaya da devam edecek. Hazırlanan kamu spotları da insanları bilinçlendirme yönünde önemli bir adım. Her ne kadar bağımlılık yaşı 10-11 e kadar inmiş olsa da yeni nesil sigaraya ve zararlarına karşı daha bilinçli. Bunlar derneğimizin de katkılarıyla olan önemli gelişmelerdir.
Yasanın yürürlüğe girmesinden sonra ülkemizdeki pazar; 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 13,2 daralarak 4,7 milyar pakete geriledi. 2011 yılında ise yüzde 2,3’lük azalışla 4,6 milyar pakete geriledi. Tabii ki yasağı delmek isteyenler, uymayanlar az miktarda da olsa oluyor. Ancak zaman içinde halkımızın, toplumun yasağa uyumu ve adaptasyonu çok memnuniyet verici. Sigara içenler bile kapalı ortamlarda içilmemesinden memnun. Birkaç ihlal sebebiyle olumsuz bir tablo çizemeyiz. Kırmıza ışıkta geçenler oluyor diye kırmızı ışığı kaldırabilir miyiz? Bu da aynı şekilde değerlendirilmeli. Kanunu ihlal edenler her zaman olacaktır ancak genelde denetimler çok sıkı tutuluyor ve kanun geniş kapsamda uygulanıyor. Ülkemizde sigara içen sayısı 28 milyon iken bugün 21 milyona geriledi. Bu çok önemli bir rakamdır. En kısa sürede bunun 15 milyona düşeceğini düşünüyoruz.
Bizler çok yoğun çalışıyoruz. Milli Eğitim Bakanlığı ile ülke genelinde liselerarası ‘Sigara Kalbimiz Kırar’, Adalet Bakanlığı ile mahkûmlar arasında ‘Sigaraya Mahkûm Olma’ yarışmaları düzenledik. Aldığımız geri dönüşler binleri aştı. İlkokuldan üniversitelere, fabrikalardan holdinglere kadar her platformda seminerler düzenliyoruz, eğitimin çok önemli olduğuna inanıyoruz. Yüzlerce yayınlarımız ile halkımızı, özellikle gençlerimizi bilinçlendiriyoruz. Kanunun genişletilmesi, uygulanması için ilgili tüm kamu ve devlet kurumları ile yakın ilişki içindeyiz. 2012 yılında Meclisimize ‘Fahri Tütün Kontrol Müfettişliği’ konusunda bir yönetmelik/kanun taslağı sunduk, inşallah bu sene hayata geçireceğiz.
Türkiye’de son yıllarda tüketimdeki düşüş göze çarpmakta. Özellikle 2001’den bu yana yapılan düzenli vergi zamları, bir yandan tüketimin azalmasında katkı yaptı, diğer yandan da Hazine’nin kasasını doldurdu.
Tütün mamulleri piyasası, 2010 yılına kadar yaklaşık 5,4 milyar paket sigara seviyesinde iken; 2010 yılı başından itibaren ciddi bir gerileme yaşadı. Vergi tarafına bakıldığında ise 2009’da yüzde 58 olan nispi vergi oranı, 2010 yılı başında yüzde 63, 2011 Ekim itibarıyla da yüzde 65 oldu. 2006 yılında 8,9 milyar lira olan sigaradan alınan ÖTV, 2011’de 15,8 milyar liraya çıktı, yani 5 yılda toplanan vergiler yüzde 77 arttı.
Aynı dönemde paket bazında sigara satışlarında yüzde 15’lik azalış yaşandı. Bu durum ise ‘sigara zammı hem vatandaşın hem de bütçenin sağlığını düzeltiyor’ diyebiliriz. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) verilerine göre sigara pazarı totalde küçülüyor ancak ciro anlamında büyüyor. Yani, toplam pazar özellikle 2010’dan itibaren ciddi bir daralma içine girmiş olmasına karşın perakende satış hâsılatı artıyor. Örneğin 2010’da pazar yüzde 13,2 oranında daralmasına karşın sigara satış hâsılatı, 24 milyar 41 milyon 960 bin TL oldu. Oysa 2009 yılında yani binde 3 küçüldüğü yıl, satış hâsılatı 20 milyar TL olarak gerçekleşti. Yeni zamlarla devletin 2013 yılında sigaradan sağlayacağı gelir 17-18 milyar TL düzeyine ulaşmış olacak. Söz konusu zam uygulanırsa Türkiye, komşu birçok ülkeyi geride bırakarak sigaraya en fazla vergi uygulayan 4. ülke konumuna gelecek. Bu noktada dikkat etmemiz gereken en önemli konu kaçak sigara pazarının önüne geçmek.
Diğer bir konuda, sigaraya bağlı hastalıkların devletin sağlık harcamalarında önemli bir yer tutması, bakanlıkları harekete geçirdi. Sigaraya, paket başına 1,5 TL sağlık vergisi konulması tartışılıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün Sosyal Güvenlik Kurumu ile birlikte hazırladığı rapora göre, Türkiye’de devletin yaptığı sağlık harcamalarının yüzde 9’u sigara kaynaklı. SGK, Nisan 2010 ile Mart 2011 arasında sigara kaynaklı hastalıkların tedavisi için 2,8 milyar TL ödeme yaptı. Bu tablo, sağlık harcamalarının sürekli artmasının da etkisiyle sigara üzerinden sağlık vergisi alınmasını gündeme getirdi. Bu konuda henüz yasal bir düzenleme yapılmadı ancak hükümetin gündeminde olduğu biliniyor.
Sigaranın sağlık üzerindeki kötü etkileri araştırmalarla kanıtlanmıştır. Bu araştırmalar göre, sigara tiryakisi erkeklerin %40’ı henüz emeklilik yaşına gelmeden hayatını kaybetmektedir. Bu oran sigara kullanmayanlarda %18’dir. Sigara kullanan kadınlarda ise rahim kanseri riski çoğalmaktadır, hamile kadınların sigara içmesi ise sakat ve ölü doğumlarla sonuçlanmaktadır.
Her yıl 6 milyon insan sigaradan ölmektedir. Bunlardan 5 milyon kadarı ya halen sigara içen veya sigara içmeyi bırakmış olanlardır. 600 000 kadarı ise, hiç sigara içmediği halde, sigara içilen ortamlarda bulunmalarından dolayı ölenlerdir. Yaklaşık olarak her 6 saniyede bir, bir insan sigara yüzünden ölmektedir. Her 10 yetişkinden birisi, sigaranın neden olduğu hastalıklardan dolayı ölmektedir. Halen sigara içenlerin yaklaşık olarak yarısı eninde sonunda sigaranın neden olduğu hastalıklardan dolayı ölecektir. Sigara, 20. yüzyılda 100 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. Eğer sigaradan kaynaklanan ölümler aynı hızda devam ederse, 21. yüzyılda bir milyardan fazla insan sigaranın yol açtığı hastalıklardan dolayı ölecektir. Önlem alınmadığı takdirde, 2030 yılına kadar sigaradan kaynaklı ölümlerin miktarı her yıl 8 milyona çıkacaktır.
“”Sigara sağlığa zararlıdır”” söylemi, topluma mal olmuş bir slogandır. Ancak, bu sloganın doğruyu ne ölçüde yansıttığı sorgulandığında, sigaranın gerçek etkilerini maskelemek ve sigarayı masum göstermek amacı ile uydurulan bir slogan olduğu anlaşılacaktır. Çünkü her yıl, sadece ülkemizde 115 bin, dünyada ise 5,5 milyon insan sigaradan dolayı erken yaşta hayata veda etmektedir. Yani her 6 saniyede, 1 kişi, sigara kurbanı olmaktadır.
Bizler geleceği Sigara illetinden koruyan Savaşçılarız.
Temennimiz, gençlerimizin sigaranın bu ölümcül etkilerini bilmeleri ve sigaraya hiç başlamamaları, sigara kullanıcılarının da kendilerine ve çevrelerine verdikleri zararın farkına varıp bir an önce bu illetten kurtulmalarıdır. Katkı maddelerinin bir kısmının yasaklanması sigaranın zararlarını en ufak şekilde azaltmaz. Bu yasaklamalar getirildikten sonra da sigara kullanımı sağlığa zararlıdır ve sigara kullanmak ölümcül hastalıklara sebep olmaktadır.
Türkiye Sigarayla Savaş Derneği olarak, diğer katkı maddelerinin de yasaklanması konusunda çalışmalar yapmaya devam edeceğiz ancak, temel amacımız halkımızın ve özellikle gençlerimizin sigara kullanmaması ve çevrelerinde başkalarının içtiği sigara yüzünden haksızca zehirlenmemesidir. Alınan bu kararların olumlu olduğunu düşünüyoruz. Kısa zaman içerisinde de devletin STK’larında desteğiyle çok daha kapsamlı çalışmalar yaparak sigara konusunda daha kesin ve olumlu sonuçlara varacağına inanıyoruz.
Kıt kanaat kaynaklarımızdan her yıl 22 milyar TL sigaraya, 10 milyar TL ise sigaranın yol açtığı hastalıklara olmak üzere, toplam 32 milyar TL havaya duman olarak üflenmektedir. Bu kayıplar, ülkemizde can ve mal kaybı yönünden, her yıl, dört Gölcük/Marmara depreminin açabileceği zarara eş değerdir; bu da, 2010 bütçemizin yaklaşık 10’da biridir. Bu ülkenin bölünüp parçalanması için her yıl harcanan paranın çok fazlasını, bizden sigara ile geri almaktadırlar. En kutsal değerlerimiz olan yaşama hakkımızı ve vatanımızı sigara uğruna harcamakta olduğumuzun artık farkına varmamız gerekmektedir.
Bu ve burada sayamadığımız gerçekleri görerek sigaraya baktığımızda, her Türk evladının sigara savaşçılarına destek vermesi gerektiğini anlarız. Bu durumda ise, sigaraya ilişkin toplumsal sloganımızı değiştirmemiz gerekir:
“”Sigara, yaşam hakkımıza ve geleceğimize kurulan bir tuzaktır. Can düşmanımızdır. Ya öldürür ya da süründürür.””
Dr. Mustafa AYDIN
Genel Başkan
